რელიგიის თავისუფლება

რელიგიის თავისუფლება საყოველთაოდ არის აღიარებული ადამიანის უფლებების საფუძვლად. რელიგიის თავისუფლება, ფაქტობრივად ყველა ნაციისათვის იქცა კონსტიტუციაში გამოხატულ ნორმატიულ პრინციპად. რელიგიისა და რწმენის საკითხები ადამიანის ყველაზე ღრმა სულიერ სფეროს განეკუთნება და განუყოფლად არის დაკავშირებული პიროვნების ღირსებისა და სინდისის ხელშეუხებლობასთან.
რელიგიური თავისუფლება, როგორც-სასაზოგადოებრივ სუბიექტური უფლება: 1. იცავს პირის ხელშეუხებლობას; 2. აღჭურვას მოქალაქეებს კონკრეტული უფლებით, სწამდეთ რომელიმე რელიგია, 3. სახელწიფოსგან ითხოვს თანამშრომლობას ან ნებართვას, გარკვეულ რელიგიური მომსახურებისათვის. რელიგიურ თავისუფლებას ორი ასპექტი აქვს. ერთის მხრივ იგი მოიცავს რწმენის უფლებას, ხოლო მეორეს მხრივ-მათ უფლებას ვისაც არ სწამს. ამ კონტექსტიდან კარგად ჩანს აზრის თავისუფლების მნიშვნელობა.
მსოფლიო გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ რელიგიისა და რწმენის თავისუფლების დაცვის თვალსაზრისით კვლავ არა ერთი პრობლემა არსებობს. ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის ანგარიშში რელიგიის თავისუფლების შესახებ, ფართო საზოგადოებას სახელმწიფო მდივანმა წარუდგინა ანგარიში, რომელიც 2008 წლის 1ივლისიდან 2009 წლის 30 ივნისამდე რელიგიის თავისუფლების კუთხით 198 ქვეყანაში არსებულ ვითარებას მოიცავს, მათ შორის ერთ-ერთი საქართველოცაა. სახელმწიფო დამცველის ოფისთან არსებული ტოლერანტობის ცენტრის ხელმძღვანელი აცხადებს, რომ მსგავსი ანგარიშების ტონი აღარ არის ისეთი მკაცრი, როგორიც იყო 1997 წლიდან 2003 წლამდე პერიოდში, როდესაც საქართველო, მისი სიტყვებით, სავიზიტო ბარათად იყო ქცეული მთელს მსოფლიოში, რელიგიური უმცირესობების უფლებების დარღვევის თვალსაზრისით.
სტატისტიკის მიხედვით, თუ 2005 წელს დაფიქსირებული იყო 80 შემთხვევა იეჰოვას მოწმეთა შეურაწყოფისა, უკანასკნელ რამოდენიმე თვეში ასეთი შემთხვევა უკვე 24-ია: ”უვარდებიან ადამიანთა ჟგუფები იაჰოვას საოფისე შენობებს, აგდებენ იქ ხელნაკეთ ასაფეთქებელ მოწყობილობებს და ამან ძალიან ინტენსიური სახე მიიღო”.
ბოლნისში მცხოვრები მუსლიმანების ცნობით, ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლებმა, ბოლნისის რაიონში, 2009 წელს, 22 გრანდიოზული ჯვარი აღმართეს, მუსლიმანთა სასაფლაოებსა და დასახლებების ახლოს.
რელიგიურ უმცირესობათა პროტესტს იწვევს მართლმადიდებელი მასწავლებლების მიერ, მართლმადიდებლობის გარდა, ყველა სხვა რელიგიის კრიტიკის ფაქტები. დღეს რელიგია სკოლებში ოფიციაულურ საგნად არ ისწავლება, მაგრამ ეს პრობლემას ვერ ხსნის. პრობლემატურ საკითხად რჩება: უნდა იყოს თუ არა მოწყობილი საჯარო სკოლების ოთახებში ხატების კუთხეები?! უქმნის თუ არა უხერხულობას ამგვარი ფაქტები მათ, ვინც არ არის მართლმადიდებლური რელიგიის მიმდევარი?! ილახება თუ არა ამით რელიგიის უმცირესობების უფლებები?
რელიგიური უმცირესობები უჩივიან ქართულ მედიასაც, მაგალითად მუსლიმანი მოსახლეობის წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ სახალხო დამცველის ოფისის გარდა, არასდროს არავინ არ მიდის მათი ღონისძიების გასაშუქებლად. ელექტრონულ მედიაში ეს თემა არის სრულიად ტაბუირებული. აქ ჩვენ ვერ ვხვდებით რელიგიური მრავალფეროვნების გაშუქებას, ტოლერანტობის კუთხით რელიგიურობის წარმოჩენას, ხოლო ბეჭვდითი მედია სავსეა სიძულვილის გამომხატველი პუბლიკაციებით.
რამ გამოიწვია ასეთ ფაქტთა სიმრავლე? ყოველივე ამის მიზეზი შესაძლოა იყოს ისიც, რომ ასეთ დროს სამართალდამცავი ორგანოების რეაგირება ნოლის ტოლია. ისინი უბრალოდ ჩუმდებიან, როდესაც საქმე გვაქვს რელიგიურ დანაშაულთან, ხელისუფლება ალბათ ფიქრობს, რომ ამის გამო მას შეიძლება დაუპირისპირდეს საპატრიარქო, მართლმადიდებლური ჯგუფები და პოლიტიკური ოპოზიცია.
სახალხო დამცველის ოფისის რეკომენდაციების მიუხედავად, მსგავსი ფაქთები აღიქმება საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევად და ფასდება ხულიგნობად და არა რელიგიურ დევნად. პოზიტიურ საქმიანობად ფასდება-სახალხო დამცველის ოფისის საქმიანობა, მართლმადიდებლურ ეკლესიას კი წინგადადგმულ ნაბიჯად ეთვლება ციხეებში რელიგიური უმცირესობების წარმომადგენელთათვის მათი რელიგიის შესაბამისი პირობების შექმნა.
ქვეყანაში კვლავ რჩება მართლმადიდებლური სარწმუნოება პრივილეგირებულად, რაც სხვა რელიგიურ გაერთიანებებს არათანაბარ პირობებში აყენებს, საქართველო ისტორიულად ყოველთვის იყო და დღესაც მრავალეთნიკური ქვეყანაა. ქართველებს მიაჩნიათ, რომ ტოლერანტულ ქვეყნებს შორის არიან და ხშირად ამბობენ, რომ დაცულია ყველა მოქალაქის რელიგიური უფლება და თავისუფლება.
თვალი გადავავლოთ პროცენტულ განაწილებას. საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობა ქრისტიანია- ქართველი მართლმადიდებლები 65%, რუსი მართლმადიდებლები 10%, რელიგიურ უმცირესობას წარმოადგენენ 11% და სომხეთის სამოციქულო ეკლესია 8%.
ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს განცხადებით ”რელიგიის თავისუფლება ყველა ჭეშმარიტი თავისუფლების საწყისი და დამცველია”.
ადამიანის რელიგიური უფლებების აპოლოგია შეგვიძლია დავინახოთ საერთაშორისო სამართალში და საერთაშორისო ხელშეკრულებით რელიგიური უფლებებისათვის მინიჭებულ აღიარებაში, კერძოდ ადამიანის უფლებების საყოველთაო დეკლარაციაში (1948), სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტში (1955), რელიგიისა და რწმენის ნიადაგზე ნებისმიერი ფორმის შეუწყნარებლობისა და დისკრიმინაციის აღმოფხვრის დეკლარაციაში (1981).
თუმცა, ფაქტობრივად ერთია თუ რა წერია ფურცელზე, როგორია კანონი და მეორე, როგორ ხორციელდება იგი ყოველდღიურ ცხოვრებაში, თუნდაც ის ფაქტი, რომ ქვეყნის 2/3 მართლმადიდებლური სარწმუნოების მიმდევარია, ამით უმცირესობაში ექცევიან არა ამ სარწმუნოების მიმდებვრები. პროტესტს იწვევს ბევრი მოქალაქის გულში სხვადასხვა რელიგიური გაერთიანებების მოქმედება ჩვენი ქვეყნის ფარგლებში. სახელმწიფოს მხრიდანაც განსაკუთრებით დიდი ყურადღება ექცევა იმ ღონისძიებებს, რომლებსაც მართლმადიდებლები ატარებენ, ნაკლებადაა ცნობილი ჩვენთვის, რა სიტვაციაა ამ დროს მუსლიმანებში, იაჰოვას მოწმეებში და ა.შ.
მე, როგორც ქრისტიანი, საქართველოს მოქალაქე, ვთვლი, რომ უფრო მეტად უნდა იყოს დაცული რელიგიის თავისუფლება, ნაკლებად ირღვეოდეს უმცირესობათა უფლებები. კანონი თანაბრად უნდა იცავდეს ყველა რელიგიის მიმდევართა უფლებებს, რაშიც უდიდესი როლი უნდა ითამაშონ სამართალდამცავებმა და პირველ რიგში სახელმწიფომ.
ვიყოთ შემწყნარებელნი ყველა სარწმუნოების მიმართ და არ გავიზიაროთ მოსაზრება, რომლის მიხედვითაც ”თითოეულ ქვეყანაში დევნის მსხვერპლნი, მხოლოდ საკითარი მრწამსის მიმართ ითხოვენ ტოლერანტობის გამოჩენას”।




თემის ავტორი: ნათია ტუღუში

პატარა წერილი სიყვარულზე

არ ვიცი ვინ ხარ,არ ვიცი როგორ და რატომ მოხვდა ეს ნაწერი შენთან,მაგრამ მინდა რომ იცოდე ვწერ იმას რაც მე ვიგრძენი,რაც განვიცადე,რამაც მასწავლა ცხოვრება,რამაც ჩემი თავი მაპოვნინა და შემდეგ დამაკარგინა,რამაც უმზეოდ გამათბო და რამაც სამუდამოდ გამაცია,რამაც სილამაზის აღქმა მასწავლა და რამაც საბოლოოდ დამიხუჭა თვალი,რამაც სულის მუსიკა გამაგონა და რამაც საბოლოოდ მომისპო სმენა,რამაც ცაში ამიყვანა და რამაც ქვესკნელი მანახა მყისვე... მინდა გითხრა ფრაზა, რომელიც ყველაფერზე მეტია,ფრაზა რომელიც ცხოვრების არსია,ფრაზა რომელიც თავად ღმერთია:მე შენ მიყვარხარ! მიყვარხარ და ამიტომ ვწერ,არ ვიცი რას მაგრამ ვწერ,არც ის ვიცი რატომ მაგრამ მაინც ვწერ... შენში განაგრძობს ეს ისტორია სიცოცხლეს რადგან მე მოვკვები,დავსვავ წერტილს და მოვკვდები... უსაზღვროა სამყარო გრძნობისა და მე მასში საბოლოოდ ვპოვე ჩემი ადგილი.მე ვარ ადამიანი რომელიც სიყვარულად,სიყვარულისთვის და სიყვარულით მოვიდა ქვეყნად... შევიგრძენი ჭეშმარიტება,ვიხილე უსასრულო სივრცე,თვალებში ჩავხედე ყოვლისმომცველ ბობოქარ გრძნობას და მან მშთანთქა... შემიყვარდა... მე არასდროს ვარსებობდი,მე ყველა თქვენგანი ვარ,,, უბრალოდ განსხვავებული ისტორიით... ყველა ადამიანი დაინახავს რაღაც თავისას, ყველა ადამიანს გაუჩნდება გრძნობა რომელიც მე განვიცადე... ცრემლით ვასველებ ფურცელს,ემოცია ლამაზად იქარგება ქართულ ანბანში,მე ამ ნაწერში ჩემს თავს დავტოვებ,ჩემს სიყვარულს რომელსაც თქვენ გიძღვნით...მე მას ვიცნობდი,ვიცნობდი მთელი ჩემი ცხოვრება... ამას ახლაღა ვხვდები... თურმე ის ჩემში იყო,თვალით ვერ ვხედავდი და მის თვალებში დავინახე ერთხელაც... გადატრიალდა ცნობიერება... ჩემს წინ შეიქმნა სამყარო,მე დავინახე ჭეშმარიტება... როგორ გაიყო სიათლე ბნელისგან,როგორ შეიქმნა ადამიანი,როგორ შეიქმნა სამოთხე... ჩემთვის ცხადი გახდა ყველაფერი... თვალები სარკეა სულისო,,, იცით ეს მისი თვალები აღმოჩნდა ჩემი სულის სარკე,მე მისი თვალებით დავინახე მე ვინ ვიყავი,მე მისმა თვალებმა მაგრძნობინა სამყაროს საოცრება... აღარც კი მახსოვს ვინ ვიყავი... მე მაშინ დავიბადე... თითქოს არ ვყოფილიყავ მანამდე... თითქოს მეძინა და გავიღვიძე... თუმცა ვიცნობდი მანამდე,მაშივ ვიგრძენი,არ ვიცი რატომ,არ ვიცი როგორ... ალბათ არასდროს შეხვედრია ჩემი მზერა მისას ასე პირდაპირ... მე ის ვიპოვე,ვიპოვე იმისთვის რომ დამეკარგა სამუდამოდ... ადამიანად ვიგრძენი თავი... ამ დღის შემდეგ ამ ქვეყნად აღარაფერი არსებობდა ქვეყნად ჩემთვის მის გარდა... მისთვის ვცოცხლობდი,ვლოცულობდი... მართლმადიდებელმა ადამიანმა ვაღიარე ღმერთად ადამიანი,მე ის გავაღმერთე... ის რასაც გეტყვით,შეიძლება ბევრმა ვერ გამიგოს,მაგრამ მე მჯერა რომ ის ვინც თავს ადამიანად მიიჩნევს,ის ვინც გრძნობს სიტკბოებას ამა ქვეყნისას,გამიგებს... ჩემთვის სამყარო მისით დაიწყო და მისით დამთავრდა... ხმას ვერ ვიღებდი,ვუყურებდი და ამით უბედნიერესი ვიყავი,,, ვუყურებდი და ვხედავდი რომ ის ჩემთვის ყველაფერი იყო,,, ვუყურებდი როგორც ხატებას,როგორც ზმანებას,როგორც ხსნას ჩემი ცოდვილი სულისას... როგორც ანგელოზს ქვეყნად მოვლენილს,,, როგორც ხატიდან გადმოსულ ფრესკას დიდებულს... ეს გრძნობა ყველაფერზე დიდი აღმოჩნდა მე მან მომიცვა,დამატყვევა,,, ისე მიყვარდა,რომ ვერც კი ვუმხელდი ჩემს გრძნობას,ისე მიყვარდა რომ ვერიდებოდი მასთან სიახლოვეს,რადგან ამ დროს ვკარგავდი რეალობის აღქმის უნარს... მე მაშინ ბავშვი ვიყავი,,, პატარა ბავშვი,მაგრამ განვიცადე ის რასაც დღემდე ვგრძნობ... პირველად ყურში,არ ვიცი როგორ,მაგრამ ვუთხარი: მიყვარხარ... დღემდე არ მჯერა რომ ეს გავბედე,,, იცით რატომ? სუნთქვა მეკვროდა,ვერ ვინძრეოდი,,, თუ ვინმე თვლის რომ სასწაული აქვს ნანახი მე ის გამიგებს... მე არ გესაუბრებით მის გრძნობაზე,,, მე ჩემსას გეტყვით... მთელი ცხოვრება მიყვარდა ერთი... და არ მქონია მასთან ყოფნის ბედნიერება წამით... ის არასდროს არ ყოფილა ჩემი,,, თუმცა მე მაინც ბდნიერი ვიყავი,,, მიხაროდა რომ მე მიყვარდა,მიყვარდა ის ვინც მე თავი ადამიანად მაგრძნობინა... გავიდა წლები,,, გაქრა ბავშვობა,,, და მასთან ერთად ბევრი რამ შთანთქა წარსულმა წლებმა,,, თუმცა ვერაფერმა წამართვა უძვირფასესი განძი ჩემი ცხოვრებისა,,, ჩემი სპეტაკი გრძნობა,,, მე ის მიყვარდა,ისევ მიყვარდა... და მან ეს იცოდა... ამ დროის განმავლობაში იმდენი სისულელე გავაკეთე ვერავინ მოსთვლიდა... მასთან მე სულელი ვიყავი... მასთან მე თავს არარაობად ვგრძნობდი... მასთან მე ვშეშდებოდი,,, ისევე როგორც,მაშინ ბავშვობაში... უაზროდ შემეძლო უბრალოდ მეყურა მისთვის და ამით მესულდგმულა,,, მისი ერთი დანახვით წამის მარადიულობა მეგრძნო და სიცოცხლე დამემთავრებინა,,, იცით? არაფერია იმაზე მტკივნეული როდესაც იცი რომ ადამიანი რომლისთვისაც შენ ცხოვრობ,რომლის ცქერა გაბედნიერებს და რომლის ტკივილი შენი სიკვდილია,არასდროს იქნება შენი,,, მე ეს ვიცოდი,მე ამას ვხედავდი,მაგრამ როგორც სულელი,როგორც ბავშვი მაინც აღბრთოვანებული ვიყავი მისით და არაფრად მიმაჩნდა ის რომ იგი არასდროს იქნებოდა ჩემი,თუნდაც იმიტომ რომ მე მეშინოდა ამის,,, ის ჩემთვის სრულყოფილება იყო და მე არარაობას არ შემეძლო მის გვერდით ყოფნა,ვერ შევურაწვყოფდი სპეტაკ ანგელოზს ჩემი გარემოცვით,მე მხოლოდ მასზე ლოცვას ვბედავდი,მე მხოლოდ მისთვის ცხოვრება მიმაჩნდა სწორად... ერთხელ კიდევ გავბედე მეთქვა ჩემი სიბრიყვის შესახებ მისთვის,კიდევ გავანდე მას ჩემი გრძნობა... თუმცა დუმილი... მეორედ მოვკვდი ერთხელ დაბადებული,,, მისთვის გაუგებარი აღმოჩნდა ის რასაც მე ვგრძნობდი... მე შორს ვიყავი წასული,ამ სამყაროს არ ვეკუთნოდი,,, ის კი ჩემგან ამას მოითხოვდა... მას არ შეეძლო გაეგო ჩემი გრძნობები... მე ის დავკარგე ისე რომ არასდროს ყოფილა ჩემი,,, სამყარო რომელიც სრულიად ცარიელი იყო მისით გახდა ულამაზესი,,, ასეთი სიყვარული მეორედ არასდროს განმეორდება ეს იყო სიტორია ჩემი ცრემლით ნაწერი,ეს იყო ტრაგედია სიყვარულისა... სიყვარულისა რომლითაც მე უბედნიერესი მაგრამ ამავე დროს ყველაზე უბედური ადამიანი ვიყავი ამ ქვეყნად... და ეს სიყვარული მე მოვკალი,მოვკალი იმიტომ რომ მე მას მივენდე... მოვკალი იმიტომ რომ ის ჩემზე დიდი აღმოჩნდა და მე მასში ჩავიძირე... ტრაგედიაა უგმიროდ ესეც... თუმცა არც ტრაგედიაა,,, არც გმირი არ ყავს,,, ბედნიერება და უბედურება როდესაც ერთად გეწვევა ორივე,როდესაც ერთად არიან შენში... არ იცი რა თქვა,,, მაშინ მოკვდები... მე მომკლა ჩემმა სიყვარულმა,ჩემმა ოცნებამ,,, და საყვედური უადგილო იქნება... გიჟი ვარ ალბათ იფიქრებთ ასე,,, თქვენ მართალი ხართ,მაგრამ გახსოვდეთ: მე შენ მიყვარხარ! ბედისწერაა ადამიანის ეს სამი სიტყვა,თქვენ ან მისით ისწავლით ცხოვრებას,ან მისით იგრძნობთ ამაოებას ამა ქვეყნისას... დავხუჭე თვალი და კვლავ მას ვხედავ,ისევ ის მიყვარს,მკვდარსაც,ცოცხალსაც... თუ მეღირსება უბრალოდ გაგება მისგან,,, მკვდრეთით აღვდგები... მხოლოდ იმისთვის რომ ერთხელაც ვუთხრა: მე შენ მიყვარხარ!!!

ძალადობა სკოლებში და ”უსაფრთხო სკოლა”

მოზარდებს შორის ძალადობა დღეს საკმაოდ აქტიური თემაა და მასზე საუბარი აღარავის უკვირს. ყოველდღიურად ახალ-ახალი ამბები მოგვდის ასეთი ფაქტების შესახებ მედია საშუალებებიდან, მეზობლებისგან, თუ უბრალოდ შორეული ახლობლებისგან.
10-15 წლის ბავშვებს შორის უსასტიკესი ძალადობა 21-ე საუკუნის ერთ-ერთი პრობლემაა, მოზარდები ერთმანეთის მკვლელებად და მსხვერპლებად არიან ქცეულნი, სოციალური ინსტიტუტები კი დიდი მცდელობის მიუხედავად ვერაფერს აწყობენ ამ პრობლემის მოსაგვარებლად.

სკოლა, რომელიც ბავშვის აღზრდის ერთ-ერთი მთავარი ინსტიტუტია, ხშირად ხდება მოზარდთა შორის ძალადობის თავშესაფარი. საქართველოს სკოლებში ხშირია ჩაგვრის, დაცინვის, ზეწოლის ფაქტები, კომფლიქტები, ჩხუბი მოსწავლეებს შორის, რომელიც ხშირად ხელჩართულიდან შეიარაღებულ ჩხუბამდე მიდის ხოლმე. ასეთი ფაქტები ზოგჯერ გაუხმაურებელიც კი რჩება, რათა სკოლის პრესტიჟი არ შეილახოს.
თბილისის ერთ-ერთ სკოლაში, ცოტა ხნის წინ, მოხდა ასეთი ფაქტი: მე-8 კლასელმა ბიჭებმა, რომლებიც პარალელური კლასელები იყვნენ, შელაპარაკების დროს, ერთმანეთი დანით დაჭრეს, საუბედუროდ მსხვერპლს დანა არტერიაში მოხვდა და გარდაიცვალა. ამ ბიჭებს შორის კომფლიქტი პირველი არ იყო, თანაკლასელები ხშირად ხედავდნენ სკოლის დერეფანში თუ ეზოში მოჩხუბარ ამ ორ ახალგაზრდას, მაგრამ ყურადღებას არავინ აქცევდა. ასეთმა უყურადღებობამ, კი ორი არასრულწლოვანი ასეთ ბოლომდე მიიყვანა. ამ სკოლის დირექტორის, ქალბატონი ნაზის თქმით-”ბავშვები ხშირად ჩხუბობენ, ჭიდაობენ, ერთმანეთს ძალაში ეჯიბრებიან, ყოველ ასეთ ფაქტზე კი რეაგირება ძნელია, თან ისეთ ასაკში არიან, ძალა ერჩით. გიორგი და ნიკაც ხშირად ჩხუბობდნენ, ამ ამბავმა ჩემ ყურამდეც ბევრჯერ მოაღწია, ამის გამო ვიბარებდი, ვარიგებდი, ხან გარიცხვით ვემუქრებოდი, მაგრამ 3-4 დღის მერე ისევ მათ ჩხუბზე მოდიოდა ინფორმაცია. ამის შესახებ მათი მშობლებიც მყავდა გაფრთხილებული, მაგრამ რას წარმოვიდგენდით ან მე და ან მათი მშობლები, რომ ეს კომლიქტი ასეთ ტრაგედიად გადაიქცეოდა. ეს მწარე გაკვეთილი იყო ჩვენი სკოლისთვის და იმედია სხვა სკოლებიც გაითვალისწინებენ, ვითომ უწყინარი კამათიდან ბავშვები შეიძლება ასეთ დასასრულამდე მივიდნენ, ამიტომ დროზე მოახდინონ რეაგირება”.

24-ე საჯარო სკოლის დირექტორის, გია მურღულიას თქმით ”მოსწავლეებს შორის, ძალადობის მიზეზი უმეტესწილად ისაა, რომ ისინი ხედავენ ძალიან ხშირად, თუ როგორ აღწევენ წარმატებას ხშირ შემთხვევებში ის ადამიანები, რომლებიც არ გამოირჩევიან საყოველთაოდ აღიარებული ზნეობებით, განათლებით და თავისუფლება ესმით, როგორც სათავისო ქცევა. მეორე მომენტი არის ის რომ ჯერჯერობით ვერ დავძლიეთ ქურდული და ძველბიჭური ცნობიერება”. ფსიქოლოგ ჯანა ჯავახიშვილის განცხადებით ”სკოლებში ბავშვებს შორის ძალადობის მიზეზი ის არის, რომ ამ სასწავლო დაწესებულებებში არ არსებობს აღზრდის და სამოქალაქო ცნობიერების ჩამოყალიბების სისტემა, ხოლო ზოგადად მათი აგრესიულობა გამოწვეულია იმ სოციალური გარემოთი სადაც ბავშვები იზრდებიან. მოზარდები ტელევიზორით, ინტერნეტით იმდენ ძალადობას და სისასტიკეს უყურებენ, რომ მათი ფსიქიკა უკვე ეჩვევა ასეთ დამოკიდებულებას”. ამ მოსაზრებას, თბილისის მე-5 განყოფილების უფროსი, პაატა ზარიძეც იზიარებს. მასაც მოზარდევში ძალადობის მოთხოვნილების გაზრდის ერთ-ერთ ძირითად მიზეზად, ის ფილმები და თამაშები მიაჩნია, რომლებსაც მოსწავლეები მთელი დღეები უსხედან წიგმნის კითხვისა და მეცადინეობის ნაცვლად. ” 12 წლის ბავშვი რომ ხედავს და უსმენს, როგორ კლავენ ერთმანეთს და სულ ”მოგკლავ”, ”გაგანადგურებ” ესმით, ქუჩაში გასულები თითინთაც ანალოგიურად იქცევიან. კაცის მოკვლა არაფრათ უღირთ და სხვა უფრო მსუბუქ დანაშაულებზე დაფიქრდებიან? ”.

მოზარდებში ძალადობის გამომწვევ მიზეზებზე, თითქმის ყველა სფეროს წარმომადგენლები თანხმდებიან, მაგრამ აი რაც ამ პრობლემასთა ბრძოლას შეეხება, საქმე ცოტა რთულადაა. სპეციალისტთა თქმით, ამ პრობლემასთან ბრძოლა პირველ რიგში საზოგადოების მოვალეობაა, პირველ რიგში ოჯახმა, მშობლებმა და გარემოცვამ უნდა შეუქმნას ბავშვს გარემო, სადაც ნაკლებად იქნება ძალადობის ფაქტები, დაწყებული მშობლებს შორის კომლიქტით, დამთავრებული ”action“ კომპიუტერული თანაშებით. შემდეგ კი უკვე ხელისუფლებამ უნდა იზრუნოს ძალადობის აღმოსაფხვრელად სკოლებშიც და ზოგადად საზოგადოებაშიც.

პრაქტიკაში ამ პრობლემასთან ბრძოლას ოჯახი ყველაზე მეტად არიდებს თავს, რადგან არ აღიარებს საკუთარი შვილის გადაჭარბებულ აგრესიას, ვერ ხედავს პრობლემებს ასეთ ქცევებში და რეალურ ფაქტებში გამოვლენის დროსაც, კი იმის მაგივრად, რომ იზრუნოს პრობლემის აღმოფხვრაზე, მის ”მიჩუმათებას” ცდილობს, ამით კი ბავშვების აზროვნებაში ჩნდება აზრი-”მაინც შემრჩება”. გამომდინარე იქიდან, რომ ოჯახი, ეს საზოგადოების შემადგენელი ელემენტია, შეიძლება ითქვას, რომ 90% ადამიანებისა ასევე იქცევა, როგორც ერთი ოჯახის მაგალითზე შეიძლება დავინახოთ. ერთ-ერთი პრესტიჟული სკოლის მასწავლებელი, ირმა ბეგიაშვილი აღნიშნავს-”მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენთან თითქმის 80% საზოგადოების მაღალი ფენის წარმომადგენლების, მათ შორის პოლიტიკოსების, შვილები სწავლობენ და თავად აკრიტიკებენ სხვების ქმედებებს, როცა საქმე მათ შვილებზე მიდგება, ყველანაირად ცდილობენ ამბები მიჩქმალონ. მაგალითად იყო ჩვენს სკოლაში ფაქტი, როდესაც ერთ-ერთი ჩინოვნიკის მე-7 კლასელმა გოგონამ თანაკლასელს სკამი თავში ჩაარტყა, რის გამოც ეს მოსწავლე საკმაოდ დიდხანს მკურნალობდა. თუმცა ამ ამბავმა ისე ჩაიარა, არც ეს ფაქტი გახმაურებულა, არც ამ ჩინოვნიკის გვარი და არც გოგონას მიუღია რაიმე სასჯელი. აი ესაა საზოგადოება, რომელიც ბევრს ლაპარაკობს, რა და როგორ უნდა გაკეთდეს! ”.

სკოლებში ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლის თავისი მეთოდები და შეხედულებები აქვთ არასამთავრობო ორგანიზაციებს. მათი ძირითადი ხერხები არის კვლევების და კონფერენციების ჩატარება. საერთაშორისო თუ ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები იკვლევენ მიზეზებს სკოლებში ძალადობასთან დაკავშირებით კონკრეტულ ადგილებში და ამის შემედეგ იწყებენ იმ ადგილას საჭირო ტრეინინგების ჩატარებას, არა მხოლოდ მოსწავლეებთან, არამედ მათ მშობლებთან და სკოლის დირექციასთან. ასეთი შეხვედრები უმეტესწილად სკოლებშივე ტარდება. ამ კომფერენციების დახმარებით, მოსწავლეები უკეთ იგებენ რა არის ძალადბა, რა იწვევს მას და როგორ უნდა დავთრგუნოთ სისასტიკე საკუთარ თავში.

სახელწიფომ, მოზარდთა შორის ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლის, რამოდენიმე გზა დასცადა. მათ შორის სკოლებში კონტროლის გამკაცრება ბავშვებზე, სადამსჯელო ღონისძიებების აღსრულების ზღვარის დაწევა 12წლამდე და ა।შ. თუმცა საკმარისად არცერთმა გაამართლა.

უკანასკნელი რეფორმა სახელწოდებით ”უსაფრთხო სკოლა” 2007 წლიდან მოქმედებს. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს განცხადებით, ამ პროექტის შემადგენელი კომპონენტებია: უსაფრთხო სასკოლო კლიმატის შექმნა, ძალადობის პრევენციისკენ მიმართული თემების შეტანა, ძალადობის ადრეული იდენტიფიკაცია, სასკოლო კოდექსის შემუშავება და ა.შ. პროექტის მიზანი სკოლებში დისციპლინის დამყარება, სწორი ღონისძიებების დამკვიდრება და ანტიკრიმინალური კამპანიის წარმოების გზით არასრულწლოვანთა შორის, დანაშაულის გახშირებული ფაქტების პროვინციაა. მაშინდელი მინისტრის, კახა ლომაიას განცხადებით ”კრიმინალი, დღევანდელი სკოლის გამოწვევაა, რაც ზომების სასწრაფოდ მიღებას საჭიროებდა”. ოპოზიციური პარტიების ნაწილი, კი მიიჩნევს, რომ ეს პროექტი არის არასწორი მიმართულება, რადგან პედაგოგიური მიდგომების ხარჯზე, ხდება ”პოლიციური რეჯიმის” დამკვიდრება.

”პოლიცია სკოლაში” გულისხმობს არა მათი ძალის დემონსტრაციას სკოლებში, არამედ მოსწავლეებისათვის აღმზრდელობითი ფუნქციის შეთავსებას. ეს სპიკერ-პოლიციელები ანხორციელებენ კონტროლს ბავშვებზე, რომ არ მოხდეს იარაღის, ნარკოტიკული ნივთიერების, ალკოფოლის შეტანა სკოლებში, ატარებენ საგანმანათლებლო-აღმზრდელობით სემინარებს და გარდა ამისა, პოლიციელები, სასწავლო დროის განმავლობაში, დრო და დრო აწყობენ მოსწავლეთა შემოწმებას. ფსიქოლოგთა ერთი ნაწილის აზრით, მოზარდების მიმართ უფრო ფრთხილი მიდგომაა საჭირო, რადგან ბავშვთა ფსიქიკა რთულია და შეიძლება უარყოფითათ იმოქმედოს ასეთმა ღონისძიებებმა.

”უასფრთხო სკოლა”, ასევე ითვალისწინებს, საჯარო სკოლის მოსწავლეებზე დოსიეების მონაცემთა ბაზის შექმნას, სადაც იქნება ინფორმაცია მათი ყოფაქცევის, გადაცდომებისა თუ მიღწევების შესახებ. ასევე პროექტის ფარგლებში, მნიშვნელოვანი სიახლეა, მოსწავლეთა ქცევის კოდექსი, რომელიც ასახავს მოსწავლეთა ვალდებულებებს, აკრძალული ნივთების ნუსხას (ნარკოტიკული საშუალებები, ცივი და ცეცხლსასროლი იარაღი, მობილური ტელეფონი, თამბაქო); დისციპლინარული გადაცდომების სახეები (ქურდობა, ძალადობა, ვაჭრობა, ნარკოტიკებისა და ალკოჰოლის მოხმარება); მოსწავლეთა ჩაცმის წესი და ა.შ. ყოველივე ზემოთ ჩამოთვლილის დარღვევის შემთხვევაში, გათვალისწინებულია სხვადასხვა სახის სასჯელი, საყვედური, სკოლისთვის სასარგებლო იძულებითი სამუშაოს შესრულება (გარდა საპირფარეშოების დალაგებისა), გაკვეთილიდან გაძევება და სკოლიდან გარიცხვა. ყოფილი შინაგან საქმეთა მინისტრის, ვანო მერაბიშვილის განცხადებით, ”იმის ალბათობა, რომ დაჭერილი ადამიანი ციხიდან უკეთესი გამოვა, ძალიან დაბალია, ამიტომ დანაშაულის აცილება და დამნაშავეთა რიცხვის შემცირება, სკოლის მოსწავლეებიდან უნდა დავიწყოთ”. ომბუტსმენის ოფისის ბავშვთა უფლებების ცენტრის მთავარი სპეციალისტის, მაია გედევანიშვილის აზრით, კი ”როგორ უნდა ვეძებოთ ჯერ ჩაუდენელი დანაშაული სკოლაში? თუ გარდატეხის ასაკის ბავშვებისთვის დამახასიათებელი გამოწვევები, ხშირად პროვოკაციული ქცევა, მათი ჩაცმის უცნაური მანერა და ხმამაგალი საუბარი, დანაშაულის ჩადების წინაპირობად მივიჩნიეთ, ვერაფერს მივაღწევთ. როცა აღმზრდელობით პროცესზეა საუბარი, აქ მოგვარებაში მოზარდებს მშობლები და მასწავლებლები უნდა დაეხმარნონ და არა პოლიციელები”.

180-ე საჯარო სკოლის დირექტორის, ქალბატონი მადონა მუმლაძის განცხადებით, ეს პროექტი საკმაოდ წარმატებით და შედეგობრივად ხორციელდება, რადგან ბავშვები მეტად გაცნობიერდნენ კანონებში, იციან რა არი დანაშაული და როგორ ისჯება ის। ჩემი სკოლის მოსწავლეები ამ პროექტის დახმარებით არა მარტო თითინ გახდნენ კანონმორჩილნი, არამედ სხვა თანატოლებსაც მოუწოდებენ ამისკენ”. თავად მოსწავლეების აზრი, სამადაა გაყოფილი. ერთი ნაწილის აზრით რა ღონისძიებებიც არ უნდა გატარდეს, იმ მოსწავლეებს მაინც ”არაფერი ეშველებათ” ვისაც ძალადობა სულში აქვს. მეორე ნაწილი კმაყოფილია ”უსაფრთხო სკოლის” რეფორმით, რადგან მისი დახმარებით, მეტად გააცნობიერეს კანონისა და დანაშაულის რაობა, უფრო მშვიდად და დაცულად გრძნობენ თავს სკოლის შენობაში, მეტი ნდობა გაუჩნდათ პოლიციის. ხოლო მესამე ნაწილის აზრით ”ეს ნამდვილი საშინელებაა, ვიღაც ტიპი მოდის და გეუბნება რა ჩაიცვა, რა თქვა, როგორ თქვა, რა შეიძლება, რა არ შეიძლება, მაგათ ჯერ თავიანთ შვილებს მიხედონ. ჩვენ გვერდით სკოლაში, ერთი ჩვენი პოლიციელი მასწავლებლის ბიჭმა კლასელი მაგრად სცება, იმას არაფერი უთხრეს და მე რა უფლებით მთხოვენ რამეს?”

არ არსებობს პროექტი, რომელიც ყველაში ერთნაირ დამოკიდებულებას გამოიწვევს, მაგრამ ”უსაფრთხო სკოლა” დროში გამოიცდება, გამოჩნდება მისი შედეგიანობა თუ უშედეგობა. ღმერთმა ქნას, ყველაფერი ისე განხორციელდეს და ის შედეგები ჰქონდეს, რაც მის დამნერგავებს ჰქონდათ გათვლილი. მანამდე კი ძალადობა სკოლებში კვლავაც მძიმე და ტრაგიკულ პრობლემად რჩება და არავინ იცის, რამდენი დამნაშავე, რამდენი მსხვერპლი და რამდენი კანონმორჩილი ადამიანი ჩამოყალიბდება მის კედლებში.

ძალადობა ბავშვებზე

ძალადობა, ეს არის კონტროლისა და დათრგუნვის საშუალება, რომელიც ემოციურ, ფიზიურ, სექსუალურ, სოციალურ ზიანს მოიცავს. ძალადობის დროს ითრგუნება ადამიანის ნება, ილახება მისი ღირსება და თავისუფლება.

ბავშვთა ძალადობის სხვადასხვა ფორმები არსებობს, მაგალითად როგორიცაა ფიზიკური, სოციალური, სიტყვიერი, სექსუალური და ა।შ. ცემა, წამება, მუქარა, დაშინება, დაცინვა, სხეულით ვაჭრობის იძულება, ინცესტი, ბავშვის განვითარებისთვის აუცილებელი საჭიროებების დაუკმაყოფილებლობა მშობელთა მხრიდან - ეს ყველაფერი ძალადობის სახეებია, რომლებიც ბავშვებზე ხშირად ხორციელდება და რაოდენ საშინელიც არ უნდა იყოს, საკუთარ ოჯახებშიც კი.

ბავშვები ხშირად ხდებიან ალკოჰოლიკი, ნარკომანი, ფსიქიკურად გაუწონასწორებელი მშობლების ძალადობის მსხვერპლნი. სპეციალისტთა მტკიცებით, ბავშვთა მიმართ ოჯახის მხრიდან ამგვარი ძალადობები უკვალოდ არ ქრება და ხშირად შედეგად ვიღებთ მათ სკოლანდელ ასაკში სიკვდილს, აგრესიულობას, კომფლიქტებს, მომავლის შიშს, იზიანებენ თავს, უქვეითდებათ მეხსიერება, ადაპტაცია, ყურადღება. ხშირია ფსიქიკური და ფიზიკური ჯამრთელობის პრობლემები, სახლიდან გაქცევის ფაქტები, ხდებიან ალკოჰოლისა და ნარკოტიკების მომხმარებლები, ეხვევიან კრიმინალურ გარემოცვაში და თავადაც ხდებიან მოძალადენი.

საქართველოს და ესტონეთის არასამთავრობო ორგანიზაციებმა, ერთობლივად ჩაატარეს კვლევა ”საქართველოში ადმინისტრაციული შესაძლებლობების გაუმჯობესება ოჯახურ ძალადობის აცილებასა და ქალების დახმარებისათვის”, რომელიც ეხებოდა ოჯახურ ძალადობასა და ძალადობას ბავშვებზე. გამოკითხულ პედეატრთა 47%-ის შეფასებით საქართველოში, ოჯახში, მიღებულია ბავშვის მსუბუქად ფიზიკური დასჯა, ცემა, როზგი, თმით თრევა და ა।შ. 15%-ს შეხება ჰქონია ფიზიკური და სექსუალური ძალადობის მსხვერპლ ბავშვებთან, იგივე რაოდენობის პედიატრებს კი ბავშვების მშობლების მხრიდან უცხოეთში გაშვილების ფაქტებთან. გინეკოლოგთა 9%-ს პრაქტიკაში შეხვედრია ბავშვები, რომლებიც ოჯახში სექსუალური ძალადობის მსხვერპლნი გამხდარან. გოგონები, რომლებიც პედოფილიის მსხვერპლნი არიან, ყოველ მეათე გინეკოლოგს ჰქონია შემთხვევა.

თბილისის ქუჩებში ალბად ბევრი შეხვედრია 22-25 წლოს გოგონას, ყოველთვის ძალიან მოწესრიგებულსა და ”გამოპრანჭულს”, რომელიც ყოველთვის საკუთარ თავს ესაუბრება, ხშირად აგრესიულია, ყვირის, ტირის, გაურკვეველი შინაარსის სიტყვებს გამოსცემ. მისი ასეთი მდგომარეობის მიზეზი თითქმის არავინ იცის, ეს მხოლოდ ოჯახის წევრებისა და მეზობლებისთვისაა ცნობილი. ის საკუთარმა, ალკოჰოლიკმა მამამ გააუპატიურა 12 წლის ასაკში, ამ დროს სამსახურიდან დაბრუნებულმა დედამ შეუსწრო და ამ ფაქტის მომსწრემ საკუთარ ქმარს, იქვე მაგიდაზე ნაპოვნი, დანა ჩაარტყა და თითონაც თავი მოიკლა. ამის შემდეგ ნინოს ფსიქიკა სრულიად დაუზიანდა, ხანგრძლივმა მკურნალობამ და ფსიქოლოგების დიდმა მონდომებამ შედეგი ვერ გამოღო. სპეციალისტთა თქმით, ძნელი და თითქმის შეუძლებელია ასეთი სტრეს-გადატანილი ბავშვების განკურნება, ამიტომ ასეთი ფაქტების მოხდენამდეა საჭირო ყველა ძალითა და საშუალებით ბრძოლა ამგვარი და სხვა სახის ძალადობების წინააღმდეგ.

საქართველოს პედეატრთა 44%-ის აზრით, მოსალოდნელი ძალადობისაგან ბავშვთა დაცვისათვის, აუცილებელია რეგულარული სამედიცინო კონტროლი, 62%-ის შეფასებით, კი სახელმწიფომ გაცილებით მეტი ყურადღება უნდა დაუთმოს ბრძოლას, ბავშვებზე სხვადასხვა სახის ძალის გამოყენების წინააღმდე. ქვეყანაში კი ჯერჯერობით არ არსებობს რეალური საშუალებები ასეთი ფაქტების თავიდან ასაცილებლად.